Türkiye içinde bulunduğu kronik ekonomik krizden kurtulamıyor. Emekli ve memurlar aldıkları gibi biten maaşlarına yapılacak Ocak zammının peşine düşmüşken, uzmanlar umut vermiyor. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) 2024-2026 Dünya Sosyal Koruma Raporu'nu yayımladı. Bu rapor ülkelerin emeklilik harcamalarına ayırdıkları kaynaklar arasındaki farkları yüzümüze tokat gibi çarptı.
Rapora göre emeklilik harcamalarına milli gelir içinde en yüksek payı ayıran ülkeler İtalya (yüzde 16,9), Yunanistan (yüzde 16,3) ve Fransa (yüzde 14,7) oldu. Dünya ortalaması yüzde 8, Avrupa ortalaması ise yaklaşık yüzde 11 düzeyinde. Bu tabloda Türkiye, emeklilik harcamalarına en az kaynak ayıran ülkeler arasında yer alırken, dünya ortalamasının da oldukça gerisinde kaldı.
NORMALDE EMEKLİ AYLIĞI 30 BİN LİRANIN ÜZERİNDE OLACAKTI
Karar Gazetesi'nin haberine göre; veriler Türkiye’de emeklilere ayrılan kaynağın yıllar içinde belirgin şekilde azaldığını ve emeklilerin alım güçlerinin de aynı hızla eridiğini ortaya koydu. 2010 yılında emeklilere yapılan aylık ödemelerin Gayrisafi Yurt İçi Hasılatı (GSYH) içindeki payı yüzde 6,8 idi. O yıl emekli sayısı 8,8 milyondu ve nüfus içindeki payları yüzde 12 seviyesindeydi. 2024’e gelindiğinde emekli sayısı 15,9 milyona çıkarak nüfusun yüzde 18,5’ine ulaştı. Buna karşın emekli aylıklarının GSYH içindeki payı yüzde 6,1’e geriledi. Emeklilerin sayısındaki artışa paralel bir kaynak aktarımı yapılmış olsaydı bu oranın bugün yüzde 10,5 seviyesine yükselmesi gerekiyordu. Başka bir ifadeyle, 2010’daki dağılım korunmuş olsaydı bugün ortalama emekli aylığının 30 bin liranın üzerinde olması anlamına geliyor.
EMEKLİLERE YAPILAN HARCAMALARIN GSYH PAYI YÜZDE 28 AZALDI
2024 bütçesinin yüzde 11,8’i ve GSYH’nin yüzde 2,9’u faiz ödemelerine ayrıldı. Faiz gideri yıl sonunda 1 trilyon 270 milyar liraya ulaştı. Buna karşın SGK’ye yapılan Hazine yardımlarının payı son 15 yılda keskin biçimde azaldı. 2009’da bütçenin yüzde 15,1’i SGK’ye aktarılırken, bu oran 2024’te yüzde 6,7’ye düştü. Aynı şekilde GSYH içindeki pay da yüzde 4’ten yüzde 1,7’ye geriledi.
Diğer yandan, Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) son olarak 2023’te yayımladığı sosyal koruma istatistiklerine göre de emekli ve yaşlılara ayrılan kaynak 2023’te GSYH’nin yüzde 4,4’ü oldu. Bu oran 2021’de yüzde 4,9, pandemi öncesi 2019’da ise yüzde 6,1 düzeyindeydi. Son beş yılda emekli ve yaşlılara yapılan harcamaların GSYH içindeki payı yüzde 28 azalmış durumda. Uzmanlar ise durumu, “Sosyal harcamalar yük olamaz. Sosyal koruma harcamaları haktır. Özellikle kirada yaşayan milyonlarca emekli vatandaşın geçim sıkıntısı kaçınılmaz. Fatura emekliye kesilmek isteniyor. Asıl sorun, kaynak değil, tercih. Emekliye değil faize kaynak ayıran bütçe tercihleridir” şeklinde açıklıyor.
