Avrupa iş gücü piyasası, esneklik ihtiyacının arttığı bir dönemde yeniden şekillenirken yarı zamanlı çalışma modeli pek çok ülkede belirgin bir değişim gösteriyor. Özellikle gençler, kadınlar ve çalışma kapasitesi sınırlı gruplarda yaygınlaşan bu model, ekonomik koşulların ve toplumsal dinamiklerin etkisiyle bölgeden bölgeye büyük fark yaratıyor.
Eurostat’ın 2024 yılı verileri, Avrupa’da yarı zamanlı çalışmanın genel görünümünü ortaya koyarken Türkiye’nin bu tablo içindeki yeri de yeniden merak konusu oldu.
AVRUPA’DA YARI ZAMANLI ÇALIŞMA ORTALAMASI %17,1
AB ülkelerinde yarı zamanlı çalışanların ortalaması %17,1 seviyesinde. Ancak bu oran, Avrupa genelinde oldukça heterojen bir dağılım gösteriyor.
Yarı zamanlı çalışmanın en düşük olduğu ülkeler arasında Bulgaristan (%1,5) yer alırken listenin zirvesinde İsviçre (%40,5) bulunuyor.
Hollanda (%38,9) ise yıllardır yarı zamanlı çalışma kültürünün en güçlü olduğu ülkelerden biri olmayı sürdürüyor.
BATI VE KUZEY AVRUPA ÖNE ÇIKIYOR, DOĞU AVRUPA GERİDE
Avusturya, Almanya, Hollanda gibi Batı Avrupa ülkelerinde her üç çalışandan biri yarı zamanlı istihdamda yer alıyor.
Buna karşılık:
- Bosna Hersek
- Romanya
- Hırvatistan
- Slovakya
- Macaristan
gibi ülkelerde yarı zamanlı çalışma oranı %5’in altında kalıyor.
Bu fark, Avrupa’da coğrafi, kültürel ve ekonomik temelli iş gücü politikalarının etkisini bir kez daha ortaya koyuyor.
TÜRKİYE KAÇINCI SIRADA?
Eurostat’a göre Türkiye’de yarı zamanlı çalışma oranı %10,7. Bu oran Avrupa ortalamasının altında olsa da, Türkiye’yi listenin orta sıralarına yerleştiriyor.
Cinsiyet dağılımı ise dikkat çekici:
- Erkeklerde yarı zamanlı çalışma oranı: %7,4
- Kadınlarda yarı zamanlı çalışma oranı: %17,1
Kadınların oranı, Türkiye ortalamasının neredeyse iki katına yakın. Uzmanlara göre bu durum, kadınların iş gücüne katılımında yarı zamanlı çalışmanın önemli bir “geçiş modeli” olduğuna işaret ediyor.
TÜRKİYE NEDEN AVRUPA ORTALAMASININ ALTINDA?
Ekonomistler, Türkiye’de yarı zamanlı çalışmanın sınırlı kalmasının nedenlerini şu başlıklarda topluyor:
- Kayıt dışı çalışma oranlarının görece yüksek olması
- Esnek çalışmanın kültürel olarak yaygınlaşmamış olması
- İşverenlerin tam zamanlı çalışan tercih etmesi
- Çalışanların gelir güvencesi riski nedeniyle yarı zamanlı modeli tercih etmemesi
Türkiye’de son yıllarda esnek çalışmaya ilişkin mevzuat gelişse de Avrupa’daki yaygınlık seviyesine ulaşmak için daha uzun vadeli dönüşümlere ihtiyaç olduğu ifade ediliyor.
