Arama-kurtarma çalışmalarında K-9 köpeklerinin ne denli önem taşıdığını son yaşadığımız acı tecrübelerle de gördük. Türkiye K-9 eğitiminde her geçen gün daha iyiye giderek dünya çapında bir başarı sağlıyor. Başakşehir Resneli'de kurulan İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) İtfaiye Daire Başkanlığı bünyesindeki K-9 Köpekli Arama Kurtarma Eğitim Merkezi'nde de can dostlarımız birer kahramana dönüşerek olası bir afet durumunda görev hazır hale geliyor. Merkezde şu an 2'si Labrador, 6'sı Belçika Malinois, 2’si Working Line Sable Alman Çoban cinsi olmak üzere toplam 10 köpek, sıkı eğitimlerden geçiyor.
Ölümle burun buruna gelmekten korkmayan, müthiş zeki, cesur ve görevini çok iyi bilen K-9 köpeklerinin bir kahramana dönüşmelerindeki zorlu yolculuklarına bir günlüğüne de olsa biz de şahit olmak istedik. Bunun için de Resneli'deki K-9 Köpekli Arama Kurtarma Eğitim Merkezi'ne gittik. K-9'lar ve eğitmenleri arasındaki bağ, bizleri hem şaşırttı hem de kelimenin tam anlamıyla hayran bıraktı. Karşılıklı güven, sevgi, saygı ve köpeğin eğitmenine olan itaati, bir K-9'un yetişmesinin hiç de kolay olmadığını bizlere gösterdi. İstanbul İtfaiyesi K9 Eğitim Uzmanı Fırat Bürçün, K-9'ların eğitim serüvenini ve tüm merak edilenleri Gazete Yazıyor'a anlattı.
Fırat Bürçün kimdir?
2011 yılında İstanbul itfaiyesinde itfaiye eri olarak göreve başladım. İlk görev yerim Şişli İtfaiye İstasyonuydu, uzun yıllar orada çalıştım çok güzel dolu dolu itfaiye hayatım oldu. 2020'nin son aylarında İstanbul itfaiyesinde K9 birimi açılacağını duydum ve başvurumu yaptım. Gönüllülük üzerine kurulacak bir birimdi. Geçme sebebim sanırım yaşadıklarım oldu. Zaten köpeklere hep ilgiliydim, canlı arama kurtarma köpeklerine hayranlığım daima vardı, çok özel olduklarını düşünüyorum. 90’lı yıllarda Bingöl'de AKUT kurulduğunda sık sık ziyaret ederdim. Arama kurtarma köpeğini ilk orada görmüştüm. 2003 yılında deprem oldu Bingöl'de. Sevdiğim yakınlarımı kaybettim. Orada da arama kurtarma köpeklerinin ne kadar önemli olduğuna şahit oldum. O yüzden bağlı bulunduğum teşkilatta böyle bir birimin açılması heyecanlandırdı beni ve bende dahil olmak istedim ve K-9 hayatım böylece başlamış oldu. Birim açıldıktan sonra AFAD tarafından açılan eğitime dahil olduk, 2 yıl süren eğitimlerin sonunda sınava girip teşkilatımızın ilk K-9 köpeklerini yaptık.
K-9'un açılımı nedir?
K-9 İngilizce canine (köpek) sözcüğünün kısaltması. Telaffuzu (key-nayn) olduğu için ve burda kısaltma olarak K key harfi 9 nayn rakamının birleşmesi sonucu oluşan K 9 uluslar arası her yerde aynı geçerliliği olan ve tüm iş köpeklerine verilen addır. Bu bir köpek cinsinin adı değil. İş köpeklerine verilen isim bu. Narkotik, kaçakçılık, kadavra, canlı arama vesaire alanlarda çalışan köpeklerin ismi K-9’dur.
OYUN GÜDÜSÜ VE AV GÜDÜSÜNÜN BİRLEŞİMİ
K-9 olmanın kriteri nedir?
Şu an buradaki tüm köpekler canlı arama kurtarma köpeği. Çalışma alanlarına göre cinsler değişebiliyor. Canlı arama kurtarma köpeklerinde bazı kriterler bizim için çok önemli. Bir köpeğin bu işe uygun olup olmadığı, yavru testleriyle belli bir zaman takip edilir, uygunluğuna göre karar verilir. En çok dikkat ettiğimiz karakteri, fiziksel performansı, genetik yatkınlıkları, sağlığı. Çevik, cesur, sağlıklı, sosyal olmalı oyun güdüsü ve av güdüsünün yüksek olması lazım. Oyun güdüsüyle av güdüsünü bir arada götürdüğümüz zaman köpek arama kurtarma köpeği oluyor aslında. Oyun güdüsü ve av güdüsü iyi düzeyde olan köpekler olabiliyor ama belli başlı cinsler var tabi ki. Genellikle Belçika kurdu, Labrador, Golden, Alman çoban köpeği arama-kurtarmalarda yer alabiliyor.
Köpeklerin sınav süreci nasıl ilerliyor?
Köpeklerde şöyle bir durum söz konusu her köpeği alıp sınava sokamıyoruz, yaş sınırı var. 18 aylık alt sınır. İlk olarak 2022 yılında sınava girdim iki köpeğimle beraber. Tabi o zaman bizim köpeklerimiz yavruydu. Sadece 5 köpek sınava girebildi 3 köpeğimiz sınavlarda başarılı oldu. Her yıl AFAD tarafından yapılan sınav iki aşamalı oluyor. İlk aşama eğitim yeterlilik. Bu sınavdan başarılı olan köpekler görev yeterlilik dediğimiz asıl sınava girmeye hak kazanıyor.
"6 KİŞİDEN 5'İNİ BULMAK ZORUNDA"
Sınavı geçmesi için ölçü ne?
Köpeğimizin olası bir afette enkazda arama yapması için, AFAD'ın her yıl yaptığı sınavdan geçmesi gerekiyor. Aksi takdirde enkazda çalışamaz. AFAD sınavda kazazede dediğimiz 6 kişiyi saklıyor ve sınavı geçmek için 6 kişiden 5 kişiyi bulması gerekiyor. Sınav zor ama olması gereken bu. Burada şu an uygulanan eğitimlerin hepsi canlı arama-kurtarma köpeği. Bir köpek başarılı olduğu zaman 2 yıl sonra tekrar sınava girmesi gerekiyor.
Eğitimlerde köpeklere ilk öğretilen neler oluyor?
Eğitim, eğitmen ve köpeğinin buluşmasından itibaren başlıyor aslında. Ben ilk köpeğim olan Joker'i 3 aylık iken Ankara'dan sahiplenmiştim. O andan itibaren başladı aslında eğitimler. Çünkü her anın köpeğe olumlu yada olumsuz etkileri olabiliyor hatta Ankara'dan İstanbul'a geldiğimizde yol boyunca ona vereceğim güven duygusu ileriki zamanlarda etkisini bildiğim için çok özen göstermiştim. Yavruluk dönemlerinde sosyalleştirme bizim için çok önemli. Köpeğimizi öncelikle sosyalleştirme eğitimlerini tamamlıyoruz. Bu süre zarfında olumlu yönde ilerleyen köpeğimizle artık canlı arama eğitimlerini başlatıyoruz.
Eğitim süresi ne kadar?
Ortalama 1.5 yıl ile 2 yıl süren bir eğitim sonucu köpeklerimiz K-9 oluyor.
ARAMA YAPARKEN ASLINDA OYUNCAĞININ PEŞİNDE
Enkaz altındaki canlıyı neye göre buluyor?
Enkazda birçok yerden koku çıkabilir. Köpeklerimiz kokunun en kuvvetli olduğu noktayı tespit eder ve o noktaya havlayarak ‘buradan bir canlı insan kokusu alıyorum’ sinyalini bize verir. Enkazda canlı arama köpeklerine insanın nefesinden bulmasını öğretiyoruz. Parfüm kokusuymuş, ten kokusuymuş, kıyafet kokusuymuş değil. Son nokta ağzımızdan çıkan koku. Köpek şundan dolayı sizi buluyor: “Ben bulayım, bana ödülümü verecek”. Aslında ödülünü arıyor, köpek ödülünü almak için insanı buluyor. Arama eylemi, av güdüsü, ödül bulmak istemesi, oyun güdüsü.
JOKER VE JULİET DEPREM BÖLGESİNDEYDİ
İstanbul İtfaiyesi'nden ilk ekiple 2, ikinci ekiple 1 olmak üzere 3 köpek Kahramanmaraş depreminde bölgede yer aldı. 12 gün boyunca K-9'larla deprem bölgesinde olan Bürçün, o günleri şöyle anlattı:
"Biz eğitmenler ve köpeklere çok ağır gelen bir yıkımla karşılaştık gerçekten de çok büyük bir afet, büyük bir depremdi. İlk 4 gün inanın hayat bizim için durmuş gibiydi. Durmadan, uyumadan hep aramalar kurtarmalar yaptık. Deprem bir gerçeğimiz. Her an olabileceği için daima hazır olmamız gerektiğini bir kez daha net olarak görerek yaşayıp anladık. İstanbul itfaiyesi olarak çok sayıda canlıya ulaşarak kurtardık. K-9 köpeklerimiz de yoğun bir şekilde çalışmalar yaptı çok yerde tespitlerimiz ve canlı olarak kurtardıklarımız oldu. Biz arama yaparken köpeğimiz tepki verince ekipler o bölgede arama yapmaya başlıyor ve biz bırakıp başka enkazlarda arama yapmaya gidiyorduk."
Türkiye’de kaç sertifikalı köpek var?
Şu an için yeterli sayıda değil. Şu an Türkiye'de AFAD tarafından sertifikalaştırılmış 37 canlı arama-kurtarma köpeği var. 9 tanesi İstanbul'da. 2 tanesi de İstanbul İtfaiyesi'ne ait.
- Diğer ülkelerden gelen kurtarma köpekleriyle kıyaslarsak?
Açık ara biz daha iyiyiz, doğru tespit performans ve sonuç anlamında onların çok üzerindeyiz.
Türkiye’de kaç sertifikalı köpek var?
Amacımız olası bir afette daha fazla köpek yollayabilmek. Şu an için yeterli sayıda değil. Şu an Türkiye'de AFAD tarafından sertifikalaştırılmış 37 canlı arama-kurtarma köpeği var. 9 tanesi İstanbul'da. 2 tanesi de İstanbul İtfaiyesi'ne ait
"DİĞER ÜLKELERDEN ÇOK ÖNDEYİZ"
- Diğer ülkelerden gelen kurtarma köpekleriyle kıyaslarsak?
Sayısal veri anlamında demiyorum. Ama inanın etki anlamında, bulma anlamında, sonuç anlamında açık ara daha iyiyiz. Çükü deprem geleneği var bizde. Enkazlarımız, eğitimlerimiz birebir neredeyse. Bu köpekler 2 yıl boyunca full motivasyonla eğitilen köpekler. Sayısal olarak evet onların altındayız ama başarı, veri, sonuç anlamında onların çok üzerindeyiz. Ama sağ olsunlar getirdiler köpeklerini.
BELLA İLE OYUN VAKTİ
İstanbul İtfaiyesi K9 Birimi'nin atik ve son derece enerjik köpeklerinden Bella ile de tanışma fırsatım da oldu. Bella'yı topla oynatırken gözlerinde gördüğüm güç, cesaret, istek ve sabır belki de K-9'u K-9 yapan en önemli etkenlerdi. Bella ile oyun oynadığım anlar benim için unutulmaz, çok keyifli bir anı oldu.
(ELİF KIZILÇAY)
