ŞOK- ALO 124 hattı üzerinden vatandaşları arayan TÜİK, cevap vermeyen ya da görüşmeyi reddeden kişileri, 2005 tarihli Türkiye İstatistik Kanunu’nun 54. maddesi uyarınca cezalandırıyor.
TÜİK, anket sürecini başlatmadan önce vatandaşlara SMS göndererek bilgilendirme yapıyor. Ardından kurumun resmi hattı olan ALO 124 numarasından aramalar gerçekleştiriliyor. Görüşmeyi kabul etmeyen veya tamamlamayan kişilere, herhangi bir uyarı yapılmadan para cezası kesilebiliyor.
VATANDAŞLAR DOLANDIRICILIK SANDI
Birçok vatandaş, aramaların içeriğinden ve yönteminden habersiz olduğu için TÜİK’in aramalarını ya açmadı ya da dolandırıcılık girişimi sanarak cevap vermedi. Ancak durumun ciddiyeti, kesilen cezaların tebligatla bildirilmesiyle ortaya çıktı. Şikayet platformlarında yer alan yüzlerce mesajda vatandaşlar, TÜİK’ten gelen 15.134 TL’lik ceza karşısında şaşkınlıklarını ve tepkilerini dile getiriyor.
YASAL DAYANAK: 2005 TARİHLİ KANUN
TÜİK’in uyguladığı cezanın dayanağı, 2005 yılında yürürlüğe giren 5429 sayılı Türkiye İstatistik Kanunu’nun 54. maddesi. Söz konusu madde, istatistikî amaçlarla yürütülen araştırmalarda bilgi vermeyen veya yanıltıcı bilgi veren kişilere idari para cezası uygulanabileceğini düzenliyor.
DEFNE SAMYELİ DAVAYI KAYBETMİŞTİ
Uygulamayla ilgili en dikkat çekici örneklerden biri ünlü sunucu Defne Samyeli’nin yaşadığı olay oldu. 2013 yılında TÜİK tarafından “örnek hane” seçilen Samyeli, iş yoğunluğunu gerekçe göstererek ankete katılmayı reddetmiş, bunun üzerine hakkında 923 TL idari para cezası kesilmişti.
Samyeli, cezaya itiraz ederek Anayasa Mahkemesi’ne başvurmuş ve “özel hayatın gizliliğinin ihlal edildiğini” savunmuştu. Ancak AYM, kamu yararı gerekçesiyle başvuruyu reddetmiş ve Samyeli cezayı ödemek zorunda kalmıştı.
UZMANLAR UYARIYOR
Öte yandan, hukukçular, TÜİK’in vatandaşları yeterince bilgilendirmeden ceza uygulamasının hem hukuki hem de etik sorunlar doğurduğuna dikkat çekti. Vatandaşlara, arama geldiğinde kimlik doğrulamasına dikkat ederek görüşmeyi kabul etmeleri ya da katılamayacaklarsa mazeretlerini resmi yollardan bildirmeleri öneriliyor. Kesilen cezalara karşı ise sulh ceza hakimliğine itiraz hakkı var.
