Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan önümüzdeki hafta Özbekistan’da Şhangay Beşlisi’nin Özbekistan’da yapılacak toplantısına iştirak edecek.
Erdoğan'da Türkiye’nin etki alanını Orta ve Doğu Asya’da geliştirmenin yollarını arayacağını ifade etti. Şhangay Beşlisi’nin iki lokomtoif ülkesi var Çin ve Rusya.
Rusya’nın şuanda Ukrayna ile savaşı Orta Asya’da da bir değişimi getirecek ve bölgesel bir kabul değişimi işaretleri yaşanıyor.
Rusya Ukrayna Savaşı Asya’da dengeleri değiştirecek
Rusya’da çok fazla Orta Asyalı çalışan işçi var. Öyle ki sadece 4.5 milyon Özbekistan vatandaşı Rusya’da çalışıyor ve bu insanlar yılda yaklaşık olarak 7 milyar dolar parayı kendi ülkelerine ailelerine gönderiyorlar (remittance/havale) Orta Asya Rusya için önemli bir pazar ama Rusya da Orta Asyalı işçiler için çalışıp para kazanacakları ve bu paraları kendi ülkelerine gönderecekleri önemli bir geçim kapısı.
Rus ekonomisi kötüleştikçe ve zayıfladıkça ekonomik olarak Rusya’ya göbekten bağlı olan Orta Asya ülkeleri bu gidişattan en fazla etkilenen ülkeler oluyorlar.
Aslında meselenin Çarlık Rusya ve Sovyetler Birliği’nin otoritesi altında 150 yıldan fazla yaşayan, Orta Asya ülkeleri açısından çok önemli bir boyutu var. Ukrayna meselesinde Rusya’nın olası başarısızlığı ve yenilmez olduğu bölge halklarının zihinlerine işlenen Rus ordusunun yenilmez imajı ortadan kalkabilecek ve bu devletler daha özgür politika yapım alanlarına kavuşacaklardır.
Orta Asya’nın merkez ülkesinde neler yaşanıyor?
Tam bu noktada Orta Asya’da denge siyaseti güden Özbekistan’da sokak olaylarının başlaması da düşündürücüydü.
1 Temmuz 2022 tarihinde, Özbekistan Karakalpakistan’ın özerk statüsünü tartışılmasının ardından özerk bölgenin başkenti Nukus’da şiddetli protestolar yaşandı.
Olayların ardından gelen şiddet olaylarında 18 kişi öldü. Tarihsel olarak, Özbekistan’daki protestolar, otoriter rejime yönelik eleştiriler ile ortaya çıktı. Mirziyoyev’in sivil topluma daha fazla özgürlük sağlayan ekonomik ve sosyal değişimlere yol açan reformlarına rağmen yaşanan protestolar bu alanda bir ilk özelliğini taşıyor.
Mirziyoyev reformları yetersiz
Mirziyoyev ülkede yeni bir dönemi başlattı. Fakat hala bölgede hala istenilen refah ve huzur gelmedi. Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev’in ‘Yeni Özbekistan’daki seçiminde, eski Cumhurbaşkanı İslam Kerimov döneminde yapılanlardan çok farklı bir süreçin yaşanmadığı eleştirileri yapıldı.
Göstermelik seçimler
Nerdeyse her sandıkta uluslararası olanlar da dahil olmak üzere gözlemciler vardı, ancak yine de gerçek bir rekabet yoktu. Tanınmış şarkıcı Jahongir Otajonov da dahil olmak üzere hiçbir bağımsız adayın yarışmasına izin verilmedi. Karakalpakistan’daki olayların başladığı kritik tarih ülkede yeni anayasa değişikliği çalışmaları ile aynı döneme rastlıyor. Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev, için ülkede kritik bir süreç yaşanıyor. Anayasa değişikliği çalışmaları sürüyor. Mirziyoyev’in görev süresi 2026’da doluyor ve tekrar aday olamıyor.
Erdoğan’ın ziyareti ne kazandıracak?
Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Özbekistan ziyareti ile ifade ettiği Asya’da Türkiye’nin haklarını koruma çabası bakalım nasıl tezahür edecek. Türkiye Yeniden Asya projekisyonunu yakın bir tarihte ortaya koymuş fakat hala için doldurmamıştı. Özbekistan Türkiye için Asya’ya açılan adeta bir kapı. Bakalım yeni dönemde Asya’da ve Asya’nın tam kalbi Orta Asya’da neler yaşanacak.
